ЯҢАЛЫКЛАР

Суд аны Россия Федерациясе Җинаять Кодексының 158 маддәсенең 1 өлешендә каралган җинаять кылуда гаепле дип тапты (урлау, ягъни чит кешенең мөлкәтен яшерен урлау). Судта ачыкланганча, 2024 елның 16 октябрендә, исерек хәлдә булган ир-ат,юри, табыш алу ниятеннән, чит кешенең мөлкәтен урлау максаты белән, иҗтимагый куркынычны һәм үз гамәлләренең хокуксызлыгын аңлап, мөлкәти зыян китерү рәвешендә иҗтимагый куркыныч нәтиҗәләр булачагын алдан күреп һәм шуны теләп, йорт хуҗабикәсе улын мәктәпкә озатырга урамга чыкканнан соң, шкаф киштәләрен яшертен генә аның ирләр өчен 3000 сумлык яңа бәдрәф суын урлаган һәм аны үз теләге белән кулланган.

Ир-ат үз гаебен таныган. Суд РФ Җинаять кодексының 158 маддәсенең 1 өлешендә каралган җинаять кылуда гаепле дип танырга һәм аңа 100 (йөз) сәгатькә мәҗбүри эшләр рәвешендә җәза билгеләргә карар чыгарды.

Хөкем карары законлы көченә кермәде.

Киләсе елдан Россия Социаль фондының Татарстан бүлеге эшләүче пенсионерларның пенсияләрен кабат индексацияли башлаячак. Димәк, эшләү яисә эштән туктау фактына бәйсез рәвештә пенсия алучыларның барысының пенсияләре артачак. Әмма әлеге факт түләүләрнең арту күләменә турыдан-туры бәйле.

         Быел Президент кул куйган үзгәрешләр нигезендә хәзер эшләүче пенсионерларның пенсияләре эшләмәүчеләрнеке белән беррәттән индексацияләнергә тиеш. Моңа кадәр индексация пенсионер эштән туктаганнан соң гына ясала  иде. Хәзер  Социаль фондның Татарстан бүлеге хезмәт эшчәнлегенә бәйсез рәвештә барлык пенсияләрне индексацияләячәк.

         Арттыру механизмының үзенчәлеге шунда ки, индексацияне түләнә торган пенсиягә түгел, ә  хезмәт эшчәнлеге чорлары өчен барлык индексацияләрне исәпкә алып билгеләнгән күләменә карата кулланалар. Мондый вариант пенсионерлар индексация нәтиҗәсендә сизелерлек өстәмә ала алсын өчен каралган.

        Индексация дәрәҗәсе эшләүче пенсионер хәзер ала торган суммадан түгел, ә эшләмәүче пенсионер булган очракта ала алган суммадан саналачак. Мәсәлән, пенсионерның шәхси счётында  чагылыш тапкан барлык индексацияләрне исәпкә алып, аның пенсия күләме 25 мең сум тәшкил итә. Ләкин, пенсия билгеләгәннән соң ул берничә ел эшләвен дәвам иткәнгә күрә, аңа түләү,  индексацияләрне исәпкә алмыйча,  17 мең сум күләмендә башкарыла. Индексация  25 мең сумнан чыгып, ягъни барлык индексацияләрне исәпкә алып ясала. Шул рәвешле, эшләүче пенсионерның пенсиясе аена 1 825 сумга артачак (25 мең сумнан 7,3 %). Пенсионер кулына 18 825 сум (17 000 +1 825 сум) алачак.

       Пенсионер эштән туктагач, 2025 елда ясалган индексациягә өстәп, аның  пенсиясен барлык индесацияләрне дә исәпкә алып исәпләячәкләр. Шуңа күрә гыйнвар аенда  моңа кадәр эштән туктаган пенсионерларның пенсияләрен максималь арттыру көтелә. Башка сүзләр белән әйткәндә, түләүләрне арттыру барлык пенсионерлар өчен  гарантияләнгән, ләкин хезмәт эшчәнлеген туктатучылар  хезмәт эшчәнлеген туктату белән бәйле өстәмә дә алачак.

       Яңа елдан индексация 7,3% дәрәҗәсендә планлаштырыла. Әмма Хөкүмәт ел нәтиҗәләре буенча бәяләр үсеше күрсәтелгән коэффициенттан югарырак булган очракта, өстәмә рәвештә пенсия арттыру хокукын саклап калды.

       Шуны да билгеләп үтәргә кирәк, эшләүче пенсионерлар өчен индексацияне кабат кайтару иминият пенсиясенә һәм аның барлык төрләренә, шул исәптән инвалидлык буенча һәм туендыручысын югалту буенча пенсияләргә дә кагыла. Эшләүче пенсионерларга башка пенсия түләүләре һәм социаль пособиеләр киләсе елда элеккеге кебек үк индексацияләнүен дәвам итәчәк. Бу дәүләт һәм социаль пенсияләргә һәм пенсионерлар өчен иң киң таралган социаль ташламаларның берсе булган айлык акчалата түләү кебек төрләргә кагыла. Барлык санап үтелгән түләүләр эшләүче пенсионерлар өчен алдагы елларда да индексацияләнеп килде.

      Моннан тыш, эшләүче пенсионерлар пенсиясен индексацияләүгә өстәмә рәвештә август түләүләре кушылачак. Аның Татарстан Социаль  фонды бүлеге ел саен эш бирүче пенсионерларның  пенсияләрен формалаштыруга яңа иминият кертемнәре кертүе нәтиҗәсендә үткәрә.

       Әгәр сорауларыгыз булса, сез һәрвакыт Татарстан Социаль фонд бүлегенең бердәм контакт-үзәге телефоны буенча консультация ала аласыз: 8-800-1-00000-1 (дүш.-пәнҗ. 08.00 дән 17.00 гә кадәр, җомга 08.00 15.45 сәгатьләрдә).

      Актуаль яңалыклар белән сез шулай ук  ВКонтакте, Одноклассники һәм Telegram социаль челтәрләрендә - да таныша аласыз.аласыз.

18 декабрьдә Татарстан Республикасы  Социаль фонды бүлеге идарәчесе Эдуард Вафин Татарстан Республикасы Министрлар Кабинетында узган брифингта республикада балалы гаиләләргә  Социаль фонд тарафыннан күрсәтелә торган ярдәм чаралары турында сөйләде.

Ул чыгышын  республикада Социаль фондның төбәк бүлеге тарафыннан күрсәтелә торган иң саллы һәм кирәкле ярдәм чараларының берсе  –балалы гаиләләргә ана капиталы бирү турында сөйләүдән башлады.

"Инде 17 ел дәвамында ана капиталы - "Демография" милли проектының үзәк чарасы булып тора. Бүгенге көндә Татарстанда 400 меңнән артык гаилә ана капиталына сертификат  алды», - диде Россия Социаль фондының  Татарстан бүлеге идарәчесе Эдуард Вафин.

Ул шулай ук гаиләләргә сертификат алуны һәм ана капиталы акчаларын файдалануны мөмкин кадәр җиңеләйтү максатында  программага күп еллар дәвамында үзгәрешләр кертелүе турында сөйләде. Россия Президенты Владимир Путин инициативасы буенча 2020 елда ук программа киңкырлы үсеш алды - ул 2030 елга кадәр озайтылды, капитал суммасы артты,  беренче бала туган яки уллыкка алган гаиләләргә дә ана капиталына сертификат алу хокукы бирелде.

"Ана капиталына сертификат бирелә башлаган вакыттан алып, аның күләме өч тапкырдан күбрәккә артып - 250 мең сумнан 833 024, 74 сумга кадәр җитте. 2024 елда беренче балага ана капиталы күләме 630,4 мең сум тәшкил итә. Икенче бала туганда гаилә 202 643, 96 мең сум күләмендә өстәмә түләү ала. Икенче яки аннан соңгы  бала туганчы ана капиталына хокукы булмаган  гаиләләр, икенче бала

тугач,  берьюлы  833 024, 74 сум акча  алалар ", - дип билгеләп узды Эдуард Вафин.

Үз чыгышында ведомство башлыгы ана капиталы акчаларын файдалануның 5 юнәлеше турында әйтеп үтте: торак шартларын яхшырту, ана капиталы акчаларыннан айлык түләүләр, инвалид балалар өчен товарлар һәм хезмәт күрсәтүләр сатып алу, булачак тупланма пенсия формалаштыру  һәм,  сертификат акчасын файдаланганнан соң,   ана капиталының 10 мең сумнан артмаган калган өлешеннән бер тапкыр бирелә торган түләү.

«Сертификаттан файдалануның иң популяр юнәлеше булып, элеккечә, торак шартларын яхшырту кала, әлеге юнәлешне Татарстанның 320 меңнән артык гаиләсе сайлап алган. 48 меңнән артык гаилә акчаны балаларны укытуга тоткан, 27 меңнән аз гына артыграк гаилә ана капиталыннан айлык түләүләр ала, 171 әни акчаны булачак пенсияләрен формалаштыруга җибәрергә карар кылган һәм 3 гаилә инвалид баланы интеграцияләүгә һәм адаптацияләүгә гариза биргән», - дип билгеләп үтте Татарстан Республикасы буенча Социаль фонд бүлеге идарәчесе Эдуард Вафин.

Моннан тыш, Татарстан Республикасы буенча Россия Социаль фонды бүлеге аша 17 яшькә кадәрге балалары булган гаиләләр һәм йөкле хатын-кызлар  түләүләр ала. Түләү күләме күчемле һәм күчемсез мөлкәтне һәм гаиләнең барлык әгъзаларының керемнәрен комплекслы бәяләгәндә гаиләнең мохтаҗлыгы критерийларыннан чыгып билгеләнә. Балаларга пособиенең максималь күләме 12 741 сум, авырлы хатын-кызларга 14 317 сум тәшкил итә. Бүгенге көндә Татарстанда 231 меңнән артык бала бердәм пособие ала, гомуми түләүләр күләме 22,7 млрд. сум тәшкил итә.

Ана капиталыннан һәм бердәм пособиедән тыш,  Россия Социаль фондының Татарстан бүлеге балалы гаиләләргә ярдәм итүнең башка чараларын да тормышка ашыра:

• йөклелек һәм бала табу буенча пособие;
• бала тугач та бер тапкыр бирелә торган түләү;
• беренче бала тугач (уллыкка алганда) ай саен бирелә торган түләү;
• 1,5 яшькә кадәрге баланы карау буенча айлык пособие;
• гаиләгә тәрбиягә бала биргәндә бер тапкыр бирелә торган пособие;
• инвалид балаларны  тәрбияләүче гаиләләр өчен өстәмә ял көннәре һәм ай саен түләнә торган компенсация;
• хәрби  хезмәткәрләр һәм көч ведомстволары хезмәткәрләренә, шулай ук радиация йогынтысына дучар булган гаиләләргә ярдәм чаралары.

Әлеге чаралар белән Россия Социаль фондының рәсми сайтында җентекләбрәк танышырга мөмкин.

Россия Социаль Фондының Татарстан Республикасы буенча

бүлекчәсенең Контакт –үзәге  8 800 1-000-001

Интернет-ресурслар http://sfr.gov.ru

18 декабрьдә Татарстан Республикасы  Социаль фонды бүлеге идарәчесе Эдуард Вафин Татарстан Республикасы Министрлар Кабинетында узган брифингта республикада балалы гаиләләргә  Социаль фонд тарафыннан күрсәтелә торган ярдәм чаралары турында сөйләде.

Ул чыгышын  республикада Социаль фондның төбәк бүлеге тарафыннан күрсәтелә торган иң саллы һәм кирәкле ярдәм чараларының берсе  –балалы гаиләләргә ана капиталы бирү турында сөйләүдән башлады.

"Инде 17 ел дәвамында ана капиталы - "Демография" милли проектының үзәк чарасы булып тора. Бүгенге көндә Татарстанда 400 меңнән артык гаилә ана капиталына сертификат  алды», - диде Россия Социаль фондының  Татарстан бүлеге идарәчесе Эдуард Вафин.

Ул шулай ук гаиләләргә сертификат алуны һәм ана капиталы акчаларын файдалануны мөмкин кадәр җиңеләйтү максатында  программага күп еллар дәвамында үзгәрешләр кертелүе турында сөйләде. Россия Президенты Владимир Путин инициативасы буенча 2020 елда ук программа киңкырлы үсеш алды - ул 2030 елга кадәр озайтылды, капитал суммасы артты,  беренче бала туган яки уллыкка алган гаиләләргә дә ана капиталына сертификат алу хокукы бирелде.

"Ана капиталына сертификат бирелә башлаган вакыттан алып, аның күләме өч тапкырдан күбрәккә артып - 250 мең сумнан 833 024, 74 сумга кадәр җитте. 2024 елда беренче балага ана капиталы күләме 630,4 мең сум тәшкил итә. Икенче бала туганда гаилә 202 643, 96 мең сум күләмендә өстәмә түләү ала. Икенче яки аннан соңгы  бала туганчы ана капиталына хокукы булмаган  гаиләләр, икенче бала

тугач,  берьюлы  833 024, 74 сум акча  алалар ", - дип билгеләп узды Эдуард Вафин.

Үз чыгышында ведомство башлыгы ана капиталы акчаларын файдалануның 5 юнәлеше турында әйтеп үтте: торак шартларын яхшырту, ана капиталы акчаларыннан айлык түләүләр, инвалид балалар өчен товарлар һәм хезмәт күрсәтүләр сатып алу, булачак тупланма пенсия формалаштыру  һәм,  сертификат акчасын файдаланганнан соң,   ана капиталының 10 мең сумнан артмаган калган өлешеннән бер тапкыр бирелә торган түләү.

«Сертификаттан файдалануның иң популяр юнәлеше булып, элеккечә, торак шартларын яхшырту кала, әлеге юнәлешне Татарстанның 320 меңнән артык гаиләсе сайлап алган. 48 меңнән артык гаилә акчаны балаларны укытуга тоткан, 27 меңнән аз гына артыграк гаилә ана капиталыннан айлык түләүләр ала, 171 әни акчаны булачак пенсияләрен формалаштыруга җибәрергә карар кылган һәм 3 гаилә инвалид баланы интеграцияләүгә һәм адаптацияләүгә гариза биргән», - дип билгеләп үтте Татарстан Республикасы буенча Социаль фонд бүлеге идарәчесе Эдуард Вафин.

Моннан тыш, Татарстан Республикасы буенча Россия Социаль фонды бүлеге аша 17 яшькә кадәрге балалары булган гаиләләр һәм йөкле хатын-кызлар  түләүләр ала. Түләү күләме күчемле һәм күчемсез мөлкәтне һәм гаиләнең барлык әгъзаларының керемнәрен комплекслы бәяләгәндә гаиләнең мохтаҗлыгы критерийларыннан чыгып билгеләнә. Балаларга пособиенең максималь күләме 12 741 сум, авырлы хатын-кызларга 14 317 сум тәшкил итә. Бүгенге көндә Татарстанда 231 меңнән артык бала бердәм пособие ала, гомуми түләүләр күләме 22,7 млрд. сум тәшкил итә.

Ана капиталыннан һәм бердәм пособиедән тыш,  Россия Социаль фондының Татарстан бүлеге балалы гаиләләргә ярдәм итүнең башка чараларын да тормышка ашыра:

• йөклелек һәм бала табу буенча пособие;
• бала тугач та бер тапкыр бирелә торган түләү;
• беренче бала тугач (уллыкка алганда) ай саен бирелә торган түләү;
• 1,5 яшькә кадәрге баланы карау буенча айлык пособие;
• гаиләгә тәрбиягә бала биргәндә бер тапкыр бирелә торган пособие;
• инвалид балаларны  тәрбияләүче гаиләләр өчен өстәмә ял көннәре һәм ай саен түләнә торган компенсация;
• хәрби  хезмәткәрләр һәм көч ведомстволары хезмәткәрләренә, шулай ук радиация йогынтысына дучар булган гаиләләргә ярдәм чаралары.

Әлеге чаралар белән Россия Социаль фондының рәсми сайтында җентекләбрәк танышырга мөмкин.

Россия Социаль Фондының Татарстан Республикасы буенча

бүлекчәсенең Контакт –үзәге  8 800 1-000-001

Интернет-ресурслар http://sfr.gov.ru

Ведомство буйсынуындагы тернәкләндерү үзәкләрендә медицина тернәкләндерүе һәм шифаханә-курорт дәвалануы буенча хезмәтләрне демобилизацияләнгән СВО катнашучылары киләсе елдан ук ала башлаячак. Фонд дәвалану процессы дәвамында махсус хәрби операциядә катнашучыны шәхси озатып йөрүне тәэмин итәр дип планлаштырыла. Тернәкләндерү 25 көнгә кадәр, шифаханә-курортта дәвалану 21 көнгә кадәр дәвам итәчәк. Санаторий-курорт дәвалануын елга бер тапкыр узарга мөмкин булачак.

Тернәкләндерү үзәкләренә җибәрелгәндә ветеранның сәламәтлеге торышы турындагы медик-социаль экспертиза мәгълүматлары исәпкә алыначак. Әгәр элегрәк ул тикшерү узмаган һәм инвалидлыгы булмаган булса, тернәкләндерү үзәгендә диагностика үткәрәчәкләр һәм мөстәкыйль рәвештә дәвалану курсын билгеләячәкләр. Россия Герое исеме яки беренче төркем инвалидлыгы булган СВО катнашучылары социаль Фондның тернәкләндерү үзәкләренә дәвалануга чираттан тыш юллама алу хокукын алачак.

Тернәкләндерү үзәкләрендә дәвалануга гаризаны фондның барлык клиент хезмәтләрендә һәм мондый хезмәт күрсәтүче күп функцияле үзәкләрдә бирергә мөмкин булачак. Февральдән дәүләт хезмәтләре Порталы аша да гариза бирергә мөмкин булачак. Гариза буенча карарны белгечләр 2 эш көне эчендә кабул итәчәкләр һәм шуннан соң бер көн эчендә нәтиҗәләр турында мөрәҗәгать итүчегә хәбәр итәчәкләр.

  Махсус операция ветераннары өчен тернәкләндерү һәм шифаханә-курорт дәвалау хезмәтләреннән файдалану мөмкинлеген арттыру өчен тернәкләндерү үзәгенә кадәр бару һәм кире кайту чыгымнарын компенсацияләү каралган. Моннан тыш, СВО ветераны, әгәр Аңа I группа инвалидлык яки озатуга мохтаҗлык тернәкләндерү өчен медицина документларында билгеләнгән булса, үзе белән озатып йөрүчене дә ала алачак. Озата баручының йөрүе һәм яшәве өчен шулай ук социаль фонд түли. Юл чыгымнарын каплау өчен ветеранга гариза бирергә һәм юл йөрүне раслый торган документларны теркәргә кирәк. Бу теләсә нинди транспорт төре булырга мөмкин, шул исәптән поезд, самолет, су транспорты, автобус яки шәхси автомобиль.

2024 елның 2 декабрендә Халыкара инвалидлар көне һәм еллык инвалидлар декадасы кысаларында Кайбыч районы прокуроры вазыйфаларын башкаручы Татарстан Республикасында Кеше хокуклары буенча вәкаләтле вәкил һәм Кайбыч муниципаль районының социаль яклау бүлеге җитәкчесе белән берлектә инвалид гражданнарны һәм мөмкинлекләре чикләнгән кешеләрне кабул итте.

Үткәрелгән чара барышында гражданнар шифаханә-курорт дәвалануы һәм тернәкләндерүнең техник чаралары белән тәэмин итү мәсьәләләре буенча мөрәҗәгать иттеләр.

Чара барышында гражданнарны кызыксындырган сорауларга җавап бирде, шулай ук социаль өлкәдә гамәлдәге законнар нигезләмәләрен аңлатты.

Татарстан Республикасында эшләүче 45 620 кеше авыл стажы өчен пенсиягә өстәмә түләү ала. Әлеге хокукка картлык яки инвалидлык буенча хезмәт пенсиясе алучы,  авыл хуҗалыгында кимендә 30 ел эш стажы булган  эшләмәүче пенсионерлар ия.

“Авыл  стажы” өчен өстәмә түләү картлык яки инвалидлык буенча иминият пенсиясенә фиксацияләнгән түләүнең 25% ын тәшкил итә. 2024 елда ул  2033, 72 сумга тигез.

Тиешле  хезмәт стажын шәһәрдә туплап, аннары авылга яшәргә күченеп кайткан пенсионерлар әлеге хокуктан файдалана алмый. Ә инде  гомер буе авыл җирлегендә хезмәт итеп,  аннары  шәһәргә күчкән пенсионерлар  өчен ташлама алу хокукы саклана.

«Тиешле вазыйфаларда тиешле стаж туплаган эшләмәүче авыл пенсионерларына авыл стажы өчен өстәмә иминият пенсиясен билгеләгәндә үк кушыла, моның өчен аерым гаризалар язу яки документлар җыю таләп ителми. Ә пенсиягә чыккач эшләүләрен дәвам итүче пенсионерларга эштән туктаганнан соң өстәмә билгеләүне сорап Социаль фондның клиентлар белән эшләү хезмәтенә  мөрәҗәгать итәргә кирәк булачак”, - дип аңлатты Татарстан Республикасы буенча Социаль фонд бүлеге идарәчесе Эдуард Вафин.

Россия Социаль Фондының Татарстан Республикасы буенча

бүлекчәсенең Контакт –үзәге  8 800 1-000-001

Интернет-ресурслар http://sfr.gov.ru

Россия Социаль фондының Татарстан Республикасы  бүлеге гражданнарны телефон аша алдау очракларының  артуы турында кисәтә. Социаль фонд бүлегенә гражданнар билгесез затларның үзләрен фонд хезмәткәрләре итеп таныштырулары,  пенсия билгеләү өчен хезмәт стажы җитәрлек түгел дип белдереп, өстәмә мәгълүматлар таләп итүләре хакында хәбәр итәләр. Мәгълүматларны раслау өчен, алар Татарстан Республикасы буенча Социаль фонд бүлегенә яки күпфункцияле үзәккә кабул итүгә  язылырга тәкъдим итә,  аннары SMS-хәбәр буенча  килгән кодны соратып алалар.

           Фонд хезмәткәрләре кичекмәстән мондый очракта сөйләшүләрне туктатырга чакыра, чөнки сүз алдакчылар гамәлләре турында бара. Шуны исегездән чыгармагыз, фонд бүлеге хезмәткәрләре шәхси мәгълүматларны, банк карталары номерларын, SMS-хәбәр буенча килгән парольләр яки кодлар җибәрүне сорамыйлар. Әгәр сезгә мондый сорау белән шалтыратсалар, сак булыгыз һәм бу хакта өлкән туганнарыгызга һәм танышларыгызга хәбәр итегез.

           Татарстан Республикасы буенча Социаль фонд бүлеге идарәчесе Эдуард Вафин Фондның барлык хезмәтләре бары  Социаль фонд яки  күпфункцияле үзәкләрнең клиент хезмәтләре яисә Дәүләт хезмәтләре порталы аша гына күрсәтелә, дип ассызыклады. «Безнең хезмәткәрләр гражданнарның яшәү урыннарына барып,  нинди дә булса түләүле хезмәтләр күрсәтү тәкъдиме белән йөрмиләр, бездә барысы да бушлай башкарыла», - дип билгеләп үтте ул.

           Актуаль яңалыклар белән сез безнең - ВКонтакте, Одноклассники һәм Telegram социаль челтәрләрендә таныша аласыз. Дүшәмбе-пәнҗешәмбе көннәрендә с 08.00 тән-17.00 га кадәр, җомга көнне 08.00 до 15.45 сәгатьләрдә 

8-800-1-00000-1 телефоны буенча  Социаль фондның Татарстан бүлеге  бердәм контакт-үзәге белгечләреннән  консультация алырга мөмкин.

Кайбыч районы прокуратурасы 25 яшьлек хатын - кызга карата җинаять эше буенча дәүләт гаепләвен хуплады. Суд аны Россия Федерациясе Җинаять кодексының 157 статьясының 1 өлешендә каралган җинаять кылуда(балаларны матди карап торуга акча түләмәүдә) гаепле дип тапты. Эш материаллары буенча, хатын-кыз балигъ булмаган кызын карау өчен ай саен акча түләргә тиеш. Әмма 2024 елның гыйнварыннан майга кадәр хатын-кыз алимент түләүдән баш тарткан, балага матди ярдәм күрсәтмәгән. Элегрәк ул алимент түләмәгәне өчен административ җаваплылыкка тартылган иде. Шуңа да карамастан, хатын-кыз үзе өчен тиешле нәтиҗәләр ясамады, алимент түләмәде.

Хатын үз гаебен таныды. Суд аны Россия Федерациясе Җинаять кодексының 157 маддәсе 1 өлешендә каралган җинаять кылуда гаепле дип таныды һәм дүрт айга ирегеннән мәхрүм итү рәвешендәге җәза билгеләде. РФ Җинаять кодексының 73 маддәсе нигезендә иректән мәхрүм итү рәвешендәге хатын-кызга алты ай сынау срогы белән шартлы дип санарга.

Балаларның юл-транспорт травматизмын профилактикалау - бөтен җәмгыять проблемасы. Балаларны юлларда үз-үзләрен дөрес тотарга өйрәтүне яшьтән үк башларга кирәк

Олыларның бурычы-балалардан белемле һәм тәртипле юл хәрәкәтендә катнашучылар тәрбияләү. Урам хәрәкәтенең тыгызлыгы арту юлларны балалар өчен торган саен куркынычрак итә һәм, димәк, балаларның юл-транспорт травматизмын профилактикалау мәсьәләләре актуальлеген югалтмый. Балалар травматизмын өйрәнүгә багышланган күп кенә хезмәтләрнең авторлары билгеләп үткәнчә, юлда зыян күргән балаларның 2/3 өлеше машина астына төп транспорт күнекмәсе булмау аркасында эләгә: яшерен куркынычны алдан күрү. Бу сәбәпне балалар белән әңгәмә, үгет-нәсыйхәтләр белән генә чикләнеп бетереп булмый. Юлда хәрәкәт иткәндә, теләсә нинди хәрәкәттәге кебек үк, белемнән бигрәк, гадәтләр, стереотиплар тәэсир итә.

 Юл-транспорт һәлакәтләренең иң киң таралган сәбәпләре.

1. Машина йөрү өлешенә якын баручы транспорт каршында билгесез урында чыгу(балаларның бик азы гына машина йөрү өлешен кичәр алдыннан туктап калырга, аны игътибар белән карарга һәм хәрәкәт вакытында уңнан һәм сулдан вәзгыятьне контрольдә тотарга гадәтләнгән).

2. Автобус яки башка каршылык аркасында машина йөрү өлешенә чыгу (Балалар транспорт чарасыннан чыкканда җәяүлеләр кичүенә барырга яки машина йөрү өлешен карарга күнекмәгән).

3. Машина юлында уйнау (балалар бөтен буш территориянең уеннар өчен урын булуына күнеккәннәр).

4. Машина юлы буенча йөрү (хәтта тротуар янында булса да, балаларның күп өлеше машина юлы буйлап йөрергә гадәтләнгән, шул ук вакытта еш кына төрле хокук бозулар белән).

Балаларның юл-транспорт травматизмы шактый дәрәҗәдә аларның психофизиологик үсешенең җитлекмәгәнлеге; вәзгыятьне дөрес бәяли алмау; шартлы рефлексларның тиз барлыкка килүе һәм аларның тиз юкка чыгуы; сак булудан өстен хәрәкәткә ихтыяҗ; өлкәннәргә охшарга тырышу; үз мөмкинлекләреңне яңадан бәяләү; автомобиль һ. б. Шул рәвешле, балаларны юлда куркынычсыз тоту кагыйдәләренә өйрәтү авыр нәтиҗәләрне һәм аның юл-транспорт һәлакәтенә эләгү мөмкинлеген киметергә мөмкин. Аны моңа ышандыра алган бердәнбер кеше - үзенең шәхси үрнәге белән олы кеше.

Балаларны урамнарда һәм юлларда куркынычсызлык кагыйдәләренә өйрәтү буенча тәкъдимнәр:

1. Юлда яки машина янында уйнамаска;

2. Урамны җәяүлеләр кичүе аша гына чыгарга, юлны кичәргә әзерләнгәндә туктагыз, машина юлын һәр яктан карагыз. Балада юлны күзәтүчәнлекне үстерегез;

3. Тротуар буйлап барганда юлдан ераграк торыгыз. Олы кеше юл ягыннан булырга тиеш;

4. Җәяүлеләр һәм машина йөртүчеләр өчен кайбер юл билгеләрен белергә;

5. Транспортта үз-үзеңне тоту кагыйдәләрен белергә;

6. Тротуар буйлап барганда, баланы ишегалдыннан машиналарның чыгуын игътибар белән күзәтергә өйрәтегез.

Балага түбәндәге гамәлләрне күрсәтегез: юлны карау өчен башыгызны сулга, уңга борыгыз; автомобильләрне үткәрү өчен, аны кулыннан тотып, туктап була торган бүлгеч сызыкны күрсәтегез. Баланы еракка карарга, якынлашып килүче машиналарны үткәрергә өйрәтегез.

Юл-транспорт һәлакәтләрен профилактикалау максатында ата-аналар өчен берничә файдалы киңәш тәкъдим ителә.

- Урамга чыкканда ашыкмагыз, юлны салмак кына атлап чыгыгыз. - Юлның машина юлына чыкканда сөйләшүдән туктагыз

— бала юлны кичкәндә игътибарны тупларга күнегергә тиеш.

- Юлны светофорның яшел сигналына һәм «җәяүлеләр кичүе»юл билгесе белән билгеләнгән урыннарга гына күчегез.

- Автобустан, троллейбустан, трамвайдан, таксидан төшкәндә, беренче булып чыгыгыз. Югыйсә бала егылырга яки юлның машина юлы өстенә йөгерергә мөмкин.

- Баланы юлдагы хәлне күзәтүгә җәлеп итегез: борылырга әзерләнгән, зур тизлек белән барган һ. б. автомобильләрне күрсәтегез.

-Нинди дә булса каршылыклар: автомобильләр, куаклар аркасында, юлны алдан карап тормыйча, бала белән юлга чыкмагыз. Бу ата-аналарның типик хатасы. Балаларның аны кабатлавына юл куярга ярамый.